5. Stryj Tadeusza, młodszy brat Jacka Soplicy, którego nigdy nie widział. Uczył się w szkole jezuickiej, ale wykształcenie zdobył w czasie dziesięcioletniej służby u ojca Podkomorzego – Wojewody. W młodości zakochany w Marcie Hreczeszance, córce Wojskiego. Gdy ona zmarła, nie związał się już z żadną kobietą. 1.Uczta na zamku Horeszków. 2.Spór o trofea łowieckie. 3.Zamieszanie wywołane nakręcaniem zegarów przez Gerwazego. 4.Próba rozstrzygnięcia sporu o zamek przez Protazego. 5.Rzucenie kluczami przez Rembajłę przyczyną bijatyki. 6.Opuszczenie zamku przez gości. 7.Nakłanianie Hrabiego do najazdu na Sopliców. 8.Przygotowania szlachty do Ostatecznie wywiązał się spór między Gerwazym a Protazym; kłótnia o mało co nie przerodziła się w bójkę. Hrabia wyzwany przez Tadeusza na pojedynek oddala się wraz ze sługą. Rozeźleni goście nie pozwalają im jednak na to ostatecznie wywiązuje się bójka. Gerwazy osłaniając siebie i pana wielką ławą uchodzi z "pola boju". Spór o zamek Wątek ten przewija się przez wszystkie księgi Pana Tadeusza. Spór o zamek – dawną siedzibę stolnika Horeszki – jest w istocie podtrzymywany dla zasady, dla chęci pokonania przeciwnika, bowiem wartość obiektu może budzić obawy o to, czy uda się go odrestaurować i utrzymać. Wieloletnie zniszczenia, brak opieki Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem "PAN TADEUSZ" - Coggle Diagram: "PAN TADEUSZ" penggunaan listrik berikut yang dapat membahayakan keselamatan adalah. Home Sztuka, Kultura, KsiążkiLiteratura PeridoT zapytał(a) o 20:26 Pan Tadeusz - Wątek sporu o zamek; praca z tekstem, pomoże ktoś? Wygląd Plany Decyzja Hrabiego:a. jaka jest?b. dlaczego uległa zmianie?5. Opowieść Gerwazego- plan wydarzeń w punktach!6. Dlaczego Gerwazy poprzysiągł zemstę?Proszę o opis każdego punktu i cytaty *wystarczą same numery wersów* potwierdzające o pomoc! 0 ocen | na tak 0% 0 0 Tagi: adam mickiewicz Pan Tadeusz Odpowiedz Odpowiedzi Frankfurt1201 [Pokaż odpowiedź] Uważasz, że znasz lepszą odpowiedź? lub Home Książki Klasyka Pan Tadeusz Wydanie "Pana Tadeusza" kompletne, bez skrótów i cięć w treści. W tym wydaniu znajdziesz odpowiedzi na pytania z podręcznika - „pewniak na teście”, czyli wskazanie zagadnień, które zwykle pojawiają się w pytaniach z danej lektury we wszelkich testach sprawdzających wiedzę, a także w podręcznikach i na klasówkach. Zawiera bardzo szczegółowe streszczenie oraz drugie skrócone, ułatwiające szybkie przygotowanie się przed lekcją. Opracowanie zawiera plan wydarzeń, wnikliwie wyjaśnioną problematykę oraz szerokie charakterystyki bohaterów. W Soplicowie na Litwie Sędzia właśnie gości szlachtę, która przyjechała do niego w związku z procesem o zamek między Soplicami i Horeszkami. Po zakończeniu szkoły w Wilnie wraca też jego bratanek, młody Tadeusz. Czy perypetie miłosne beztroskiego młodzieńca zakończą się szczęśliwym małżeństwem? Czy uda się wzniecić powstanie na Litwie? Jak zakończy się spór między Soplicami i zaściankiem dobrzyńskim? Porównywarka z zawsze aktualnymi cenami W naszej porównywarce znajdziesz książki, audiobooki i e-booki, ze wszystkich najpopularniejszych księgarni internetowych i stacjonarnych, zawsze w najlepszej cenie. Wszystkie pozycje zawierają aktualne ceny sprzedaży. Nasze księgarnie partnerskie oferują wygodne formy dostawy takie jak: dostawę do paczkomatu, przesyłkę kurierską lub odebranie przesyłki w wybranym punkcie odbioru. Darmowa dostawa jest możliwa po przekroczeniu odpowiedniej kwoty za zamówienie lub dla stałych klientów i beneficjentów usług premium zgodnie z regulaminem wybranej księgarni. Za zamówienie u naszych partnerów zapłacisz w najwygodniejszej dla Ciebie formie: • online • przelewem • kartą płatniczą • Blikiem • podczas odbioru W zależności od wybranej księgarni możliwa jest także wysyłka za granicę. Ceny widoczne na liście uwzględniają rabaty i promocje dotyczące danego tytułu, dzięki czemu zawsze możesz szybko porównać najkorzystniejszą ofertę. papierowe ebook audiobook wszystkie formaty Sortuj: Książki autora Podobne książki Oceny Średnia ocen 6,5 / 10 25380 ocen Twoja ocena 0 / 10 Cytaty Powiązane treści KSIĘGA DRUGA. ZAMEK. TREŚĆ. Polowanie z chartami na upatrzonego. — Gość w zamku. — Ostatni z dworzan opowiada historią ostatniego z Horeszków. — Rzut oka w sad. — Dziewczyna w ogórkach. — Śniadanie. — Pani Telimeny anegdota petersburska. — Nowy wybuch sporów o Kusego i Sokoła. — Interwencja[1] Robaka. — Rzecz Wojskiego. — Zakład. — Dalej w grzyby! Kto z nas tych lat nie pomni, gdy młode pacholę Ze strzelbą na ramieniu świszcząc szedł na pole, Gdzie żaden wał, płot żaden nogi nie utrudza, Gdzie, przestępując miedzę, nie poznasz, że cudza! 5 Bo na Litwie myśliwiec, jak okręt na morzu, Gdzie chcesz, jaką chcesz drogą buja po przestworzu: Czyli jak prorok patrzy w niebo, gdzie w obłoku Wiele jest znaków, widnych strzeleckiemu oku; Czy jak czarownik gada z ziemią, która głucha 10 Dla mieszczan mnóstwem głosów szepce mu do ucha. Tam derkacz[2] wrzasnął z łąki, szukać go daremnie, Bo on szybuje w trawie, jako szczupak w Niemnie; Tam ozwał się nad głową ranny wiosny dzwonek, Również głęboko w niebie schowany skowronek; 15 Ówdzie orzeł szerokiem skrzydłem przez obszary Zaszumiał, strasząc wróble, jak kometa cary; Zaś jastrząb’, pod jasnemi wiszący błękity, Trzepie skrzydłem, jak motyl na szpilce przybity, Aż ujrzawszy wśród łąki ptaka lub zająca, 20 Runie nań z góry, jako gwiazda spadająca. Kiedyż nam Pan Bóg wrócić z wędrówki dozwoli[3] I znowu dom zamieszkać na ojczystej roli, I służyć w jeździe, która wojuje szaraki, Albo w piechocie, która nosi broń na ptaki, 25 Nie znać innych prócz kosy i sierpa rynsztunków,[4] I innych gazet oprócz domowych rachunków! Nad Soplicowem[5] słońce weszło i już padło Na strzechy i przez szpary w stodołę się wkradło; I po ciemnozielonem, świeżem, wonnem sianie, 30 Z którego młodzież sobie zrobiła posłanie, Rozpływały się złote, migające pręgi Z otworu czarnej strzechy, jak z warkocza wstęgi; I słońce usta sennych promykiem poranka Draźni, jak dziewczę, kłosem budzące kochanka. 35 Już wróble skacząc świerkać zaczęły pod strzechą, Już trzykroć gęgnął gęsior, a za nim, jak echo, Odezwały się chórem kaczki i indyki, I słychać bydła w pole idącego ryki. Wstała młodzież. Tadeusz jeszcze senny leży, 40 Bo też najpóźniej zasnął; z wczorajszej wieczerzy Wrócił tak niespokojny, że o kurów pianiu Jeszcze oczu nie zmrużył, a na swem posłaniu Tak kręcił się, że w siano jak w wodę utonął, I spadł twardo, — aż zimny wiatr w oczy mu wionął, 45 Gdy skrzypiące stodoły drzwi otwarto z trzaskiem, I bernardyn, ksiądz Robak, wszedł z węzlastym paskiem, „Surge puer“[6] wołając i ponad barkami Rubasznie[7] wywijając pasek z ogórkami.[8] Już na dziedzińcu słychać myśliwskie okrzyki; 50 Wyprowadzają konie, zajeżdżają bryki, Ledwie dziedziniec taką gromadę ogarnie. Odezwały się trąby, otworzono psiarnie, Zgraja chartów wypadłszy wesoło skowycze; Widząc rumaki szczwaczów, dojeżdżaczów smycze,[9] 55 Psy jak szalone cwałem śmigają[10] po dworze, Potem biegą i kładą szyje na obroże: Wszystko to bardzo dobre polowanie wróży. Nareszcie Podkomorzy dał rozkaz podróży. Ruszyli szczwacze zwolna, jeden tuż za drugim; 60 Ale za bramą rzędem rozbiegli się długim. W środku jechali obok Asesor z Rejentem; A choć na siebie czasem patrzyli ze wstrętem, Rozmawiali przyjaźnie, jak ludzie honoru, Idąc na rozstrzygnienie śmiertelnego sporu; 65 Nikt ze słów zawziętości ich poznać nie zdoła. Pan Rejent wiódł Kusego, Asesor Sokoła. Ztyłu damy w pojazdach; młodzieńcy, stronami Czwałując tuż przy kołach, gadali z damami. Ksiądz Robak po dziedzińcu wolnym chodził krokiem, 70 Kończąc ranne pacierze: ale rzucał okiem Na pana Tadeusza, marszczył się, uśmiechał, Wreszcie kiwnął nań palcem. Tadeusz podjechał, Robak palcem po nosie dawał mu znak groźby; Lecz mimo Tadeusza pytania i prośby, 75 Ażeby mu wyraźnie, co chce, wytłumaczył, Bernardyn odpowiedzieć ni spojrzeć nie raczył, Kaptur tylko nasunął i pacierz swój kończył;[11] Więc Tadeusz odjechał i z gośćmi się złączył. Właśnie w ten czas myśliwi smycze zatrzymali 80 I wszyscy nieruchomi w miejscach swoich stali; Jeden drugiemu ręką dawał znak milczenia, A wszyscy obrócili oczy do kamienia, Nad którym stał pan Sędzia. On zwierza obaczył I rąk skinieniem swoje rozkazy tłumaczył. 85 Pojęli wszyscy: stoją, a środkiem po roli Asesor i pan Rejent kłusują powoli. Tadeusz, będąc bliższy, obudwu wyprzedził, Stanął obok Sędziego i oczyma śledził. Dawno już nie był w polu; na szarej przestrzeni 90 Trudno dojrzeć szaraka, zwłaszcza wśród kamieni. Pokazał mu pan Sędzia. Siedział biedny zając, Płaszcząc się pod kamieniem, uszy nadstawiając, Okiem czerwonem spotkał myśliwców wejrzenie, I jakby urzeczony, czując przeznaczenie, 95 Ze strachu od ich oczu nie mógł zwrócić oka, I pod opoką siedział martwy, jak opoka. Tymczasem kurz na roli rośnie coraz bliżéj; Pędzi na smyczy Kusy, za nim Sokół chyży, Tuż Asesor z Rejentem razem wrzaśli ztyłu: 100 „Wyczha! wyczha!“ i z psami znikli w kłębach pyłu. Kiedy tak za szarakiem goniono, tymczasem Ukazał się pan Hrabia pod zamkowym lasem. Wiedziano w okolicy, że ten pan nie może Nigdy nigdzie stawić się w naznaczonej porze. 105 I dziś zaspał poranek; więc na sługi zrzędził, Widząc myśliwców w polu, czwałem do nich pędził. Surdut swój angielskiego kroju, biały, długi, Połami na wiatr puścił; ztyłu konno sługi W kapeluszach, jak grzybki, czarnych, lśniących, małych, 110 W kurtkach, w butach stryflastych,[12] w pantalonach białych. Sługi, które pan Hrabia tym kształtem odzieje, Nazywają się w jego pałacu dżokeje. Czwałująca czereda zleciała na błonia, Gdy Hrabia ujrzał zamek i zatrzymał konia. 115 Pierwszy raz widział zamek zrana i nie wierzył, Że to były też same mury, tak odświeżył I upięknił poranek zarysy budowy; Zadziwił się pan Hrabia na widok tak nowy. Wieża zdała się dwakroć wyższa, bo stercząca 120 Nad mgłą ranną; dach z blachy złocił się od słońca, Pod nim błyszczała w kratach reszta szyb wybitych, Łamiąc promienie wschodu w tęczach rozmaitych; Niższe piętra oblała tumanu powłoka, Rozpadliny i szczerby zakryła od oka. 125 Krzyk dalekich myśliwców wiatrami przygnany Odbijał się kilkakroć o zamkowe ściany: Przysiągłbyś, że krzyk z zamku, że pod mgły zasłoną Mury odbudowano i znów zaludniono. Hrabia lubił widoki niezwykłe i nowe, 130 Zwał je romansowemi;[13] mawiał, że ma głowę Romansową; w istocie był wielkim dziwakiem; Nieraz, pędzac za lisem albo za szarakiem, Nagle stawał i w niebo poglądał żałośnie, Jak kot, gdy ujrzy wróble na wysokiej sośnie; 135 Często bez psa, bez strzelby błąkał się po gaju, Jak rekrut zbiegły;[14] często siadał przy ruczaju Nieruchomy, schyliwszy głowę nad potokiem. Jak czapla wszystkie ryby chcąca pozrzeć okiem. Takie były Hrabiego dziwne obyczaje; 140 Wszyscy mówili, że mu czegoś nie dostaje. Szanowano go przecież, bo pan z prapradziadów, Bogacz, dobry dla chłopów, ludzki dla sąsiadów, Nawet dla Żydów. Hrabski koń, zwrócony z drogi, Prosto kłusował polem aż pod zamku progi. 145 Hrabia samotny wzdychał, poglądał na mury, Wyjął papier, ołówek i kreślił figury. Wtem, spojrzawszy wbok, ujrzał o dwadzieścia kroków Człowieka, który równie miłośnik widoków, Z głową zadartą, ręce włożywszy w kieszenie, 150 Zdawało się, że liczył oczyma kamienie. Poznał go zaraz, ale musiał kilka razy Krzyknąć, nim głos Hrabiego usłyszał Gerwazy. Szlachcic to był, służący dawnych zamku panów, Pozostały ostatni z Horeszki dworzanów; 155 Starzec wysoki, siwy, twarz miał czerstwą, zdrową, Marszczkami pooraną, posępną, surową. Dawniej pomiędzy szlachtą z wesołości słynął; Ale od bitwy, w której dziedzic zamku zginął, Gerwazy się odmienił, i już od lat wielu 160 Ani był na kiermaszu,[15] ani na weselu; Odtąd jego dowcipnych żartów nie słyszano, I uśmiechu na jego twarzy nie widziano. Zawsze nosił Horeszków liberyją dawną:[16] Kurtę z połami żółtą, galonem oprawną,[17] 165 Który dziś żółty, dawniej zapewne był złoty. Wkoło szyte jedwabiem herbowne klejnoty, Półkozice, i stąd też cała okolica Półkozicem przezwała starego szlachcica. Czasem też od przysłowia, które bezustanku 170 Powtarzał, nazywano go także Mopanku; Czasem Szczerbcem, że całą łysinę miał w szczerbach; Lecz on zwał się Rębajło, a o jego herbach Niewiadomo. Klucznikiem siebie tytułował, Iż ten urząd na zamku przed laty piastował. 175 I dotąd nosił wielki pęk kluczów za pasem, Uwiązany na taśmie ze srebrnym kutasem. Choć nie miał co otwierać, bo zamku podwoje Stały otworem, przecież wynalazł drzwi dwoje, Sam je własnym nakładem naprawił i wstawił, 180 I drzwi tych odmykaniem codziennie się bawił. W jednej z izb pustych obrał mieszkanie dla siebie; Mogąc żyć u Hrabiego na łaskawym chlebie, Nie chciał, bo wszędzie tęsknił i czuł się niezdrowym, Jeżeli nie oddychał powietrzem zamkowém. 185 Skoro ujrzał Hrabiego, czapkę z głowy schwycił, I krewnego swych panów ukłonem zaszczycił, Chyląc łysinę wielką, świecącą zdaleka, I naciętą od licznych kordów jak nasieka;[18] Gładził ją ręką, podszedł, i jeszcze raz nisko 190 Skłoniwszy się, rzekł smutnie: „Mopanku, Panisko, Daruj mnie, że tak mówię, Jaśnie Grafie Panie, To jest mój zwyczaj, nie zaś nieuszanowanie: „Mopanku“ powiadali wszyscy Horeszkowie, Ostatni Stolnik,[19] pan mój, miał takie przysłowie. 195 Czyż to prawda, Mopanku, że Pan grosza skąpisz Na proces, i ten zamek Soplicom ustąpisz? Nie wierzyłem, lecz w całym powiecie tak słychać“. Tu poglądając w zamek, nie przestawał wzdychać. „Cóż dziwnego? — rzekł Hrabia — koszt wielki, a nuda 200 Jeszcze większa; chcę skończyć, lecz szlachcic maruda[20] Upiera się; przewidział, że mię znudzić może: Dłużej też nie wytrzymam i dzisiaj broń złożę, Przyjmę warunki zgody, jakie mi sąd poda“. „Zgody? — krzyknął Gerwazy — z Soplicami zgoda? 205 Z Soplicami, Mopanku?“ — To mówiąc wykrzywił Usta, jakby nad własną mową się zadziwił. — „Zgoda i Soplicowie! Mopanku, Panisko, Pan żartuje, co? Zamek, Horeszków siedlisko, Ma pójść w ręce Sopliców? Niech Pan tylko raczy 210 Zsiąść z konia. Pójdźmy w zamek. Niechno Pan obaczy. Pan sam nie wie, co robi. Niech się Pan nie wzbrania, Zsiadaj Pan“. — I przytrzymał strzemię do zsiadania. Weszli w zamek; Gerwazy stanął w progu sieni: „Tu — rzekł — dawni panowie, dworem otoczeni, 215 Często siadali w krzesłach w poobiedniej porze. Pan godził spory włościan, lub w dobrym humorze Gościom różne ciekawe historyje prawił, Albo ich powieściami i żarty się bawił, A młodzież na dziedzińcu biła się w palcaty,[21] 220 Lub ujeżdżała pańskie tureckie bachmaty“.[22] Weszli w sień. — Rzekł Gerwazy: „W tej ogromnej sieni Brukowanej nie znajdziesz Pan tyle kamieni, Ile tu pękło beczek wina w dobrych czasach; Szlachta ciągnęła kufy[23] z piwnicy na pasach, 225 Sproszona na sejm albo sejmik powiatowy, Albo na imieniny pańskie, lub na łowy. Podczas uczty na chórze tym kapela stała I w organ[24] i w rozliczne instrumenty grała; A gdy wnoszono zdrowie, trąby jak w dniu sądnym 230 Grzmiały z chóru; wiwaty szły ciągiem porządnym: Pierwszy wiwat za zdrowie króla Jegomości, Potem prymasa,[25] potem królowej Jejmości, Potem szlachty i całej Rzeczypospolitej, A nakoniec po piątej szklanicy wypitej, 235 Wnoszono: Kochajmy się! Wiwat bezprzestanku, Który dniem okrzykniony brzmiał aż do poranku: A już gotowe stały cugi i podwody,[26] Aby każdego odwieźć do jego gospody“. Przeszli już kilka komnat; Gerwazy w milczeniu, 240 Tu wzrok na ścianie wstrzymał, ówdzie na sklepieniu, Przywołując pamiątkę tu smutną, tam miłą; Czasem, jakby chciał mówić: „wszystko się skończyło“, Kiwnął żałośnie głową; czasem machnął ręką. Widać, że mu wspomnienie samo było męką, 245 I że je chciał odpędzić. Aż się zatrzymali Na górze, w wielkiej, niegdyś zwierciadlanej sali; Dziś wydartych zwierciadeł stały puste ramy, Okna bez szyb, z krużgankiem wprost naprzeciw bramy. Tu wszedłszy, starzec głowę zadumaną skłonił 250 I twarz zakrył rękami; a gdy ją odsłonił, Miała wyraz żałości wielkiej i rozpaczy. Hrabia, chociaż nie wiedział, co to wszystko znaczy, Poglądając w twarz starca, czuł jakieś wzruszenie, Rękę mu ścisnął. Chwilę trwało to milczenie; 255 Przerwał je starzec, trzęsąc wzniesioną prawicą: „Niemasz zgody, Mopanku, pomiędzy Soplicą I krwią Horeszków; w Panu krew Horeszków płynie, Jesteś krewnym Stolnika po matce Łowczynie,[27] Która się rodzi z drugiej córki Kasztelana,[28] 260 Który był, jak wiadomo, wujem mego pana. Słuchaj Pan historyi swej własnej rodzinnej, Która się stała właśnie w tej izbie, nie innej. „Nieboszczyk pan mój, Stolnik, pierwszy pan w powiecie, Bogacz i familijant,[29] miał jedyne dziecie, 265 Córkę piękną jak anioł; więc się zalecało Stolnikównie i szlachty i paniąt niemało. Między szlachtą był jeden wielki paliwoda,[30] Kłótnik, Jacek Soplica,[31] zwany Wojewoda Przez żart; w istocie wiele znaczył w województwie, 270 Bo rodzinę Sopliców miał jakby w dowództwie, I trzystu ich kreskami[32] rządził wedle woli, Choć sam nic nie posiadał prócz kawałka roli, Szabli i wielkich wąsów od ucha do ucha. Owóż pan Stolnik nieraz wzywał tego zucha 275 I ugaszczał w pałacu, zwłaszcza w czas sejmików, Popularny[33] dla jego krewnych i stronników. Wąsal tak wzbił się w dumę łaskawem przyjęciem, Że mu się uroiło zostać pańskim zięciem. Do zamku nieproszony coraz częściej jeździł, 280 Wkońcu u nas jak w swoim domu się zagnieździł, I już miał się oświadczać: lecz pomiarkowano, I czarną mu polewkę do stołu podano.[34] Podobno Stolnikównie wpadł Soplica w oko, Ale przed rodzicami taiła głęboko. 285 „Było to za Kościuszki czasów; Pan popierał Prawo trzeciego maja[35] i już szlachtę zbierał, Aby konfederatom[36] ciągnąć ku pomocy, Gdy nagle Moskwa zamek opasała w nocy. Ledwie był czas z moździerza na trwogę wypalić, 290 Podwoje[37] dolne zamknąć i ryglem zawalić. W zamku całym był tylko: pan Stolnik, ja, Pani, Kuchmistrz i dwóch kuchcików, wszyscy trzej pijani, Proboszcz, lokaj, hajducy[38] czterej, ludzie śmiali. Więc za strzelby, do okien. Aż tu tłum Moskali, 295 Krzycząc: ura! od bramy wali po tarasie;[39] My im ze strzelb dziesięciu palnęli „a zasie!“ Nic tam nie było widać; słudzy bezustanku Strzelali z dolnych pięter, a ja i Pan z ganku. Wszystko szło pięknym ładem, choć w tak wielkiej trwodze: 300 Dwadzieścia strzelb leżało tu, na tej podłodze, Wystrzeliliśmy jedną, podawano drugą. Ksiądz proboszcz zatrudniał się czynnie tą usługą, I Pani i Panienka i nadworne panny: Trzech było strzelców, a szedł ogień nieustanny. 305 Grad kul sypały z dołu moskiewskie piechury, My zrzadka, ale celniej dogrzewali z góry. Trzy razy aż pode drzwi to chłopstwo się wparło, Ale za każdym razem trzech nogi zadarło. Więc uciekli pod lamus;[40] a już był poranek. 310 Pan Stolnik wesół wyszedł ze strzelbą na ganek, I skoro z pod lamusa Moskal łeb wychylił, On dawał zaraz ognia, a nigdy nie mylił; Za każdym razem czarny kaszkiet w trawę padał, I już się rzadko który z za ściany wykradał. 315 Stolnik, widząc strwożone swe nieprzyjaciele, Myślił zrobić wycieczkę, porwał karabelę[41] I z ganku krzycząc, sługom wydawał rozkazy; Obróciwszy się do mnie, rzekł: „Za mną, Gerwazy!“ Wtem strzelono z pod bramy, Stolnik się zająknął, 320 Zaczerwienił się, zbladnął, chciał mówić, krwią chrząknął; Postrzegłem wtenczas kulę, wpadła w piersi same, Pan słaniając się, palcem ukazał na bramę. Poznałem tego łotra Soplicę! poznałem! Po wzroście i po wąsach! jego to postrzałem 325 Zginął Stolnik; widziałem! Łotr, jeszcze do góry Wzniesioną trzymał strzelbę, jeszcze dym szedł z rury! Wziąłem go na cel; zbójca stał jak skamieniały! Dwa razy dałem ognia, i oba wystrzały Chybiły; czym ze złości, czy z żalu źle mierzył... 330 Usłyszałem wrzask kobiet, spojrzałem, — Pan nie żył“. Tu Gerwazy umilknął i łzami się zalał; Potem rzekł kończąc: „Moskal już wrota wywalał; Bo po śmierci Stolnika stałem bezprzytomnie, I nie wiedziałem, co się działo wokoło mnie. 335 Szczęściem na odsiecz przyszedł nam Parafjanowicz, Przywiódłszy Mickiewiczów dwiestu z Horbatowicz,[42] Którzy są szlachta liczna i dzielna, człek w człeka, A nienawidzą rodu Sopliców od wieka. „Tak zginął pan potężny, pobożny i prawy, 340 Który miał w domu krzesła, wstęgi i buławy,[43] Ojciec włościan, brat szlachty; i nie miał po sobie Syna, któryby zemstę poprzysiągł na grobie! Ale miał sługi wierne. Ja w krew jego rany Obmoczyłem mój rapier,[44] Scyzorykiem zwany 345 (Zapewne Pan o moim słyszał Scyzoryku, Sławnym na każdym sejmie, targu i sejmiku), Przysiągłem wyszczerbić go na Sopliców karkach; Ścigałem ich na sejmach, zajazdach, jarmarkach; Dwóch zarąbałem w kłótni, dwóch na pojedynku; 350 Jednego podpaliłem w drewnianym budynku, Kiedyśmy zajeżdżali z Rymszą Korelicze:[45] Upiekł się tam, jak piskorz;[46] a tych nie policzę, Którym uszy obciąłem. Jeden tylko został, Który dotąd ode mnie pamiątki nie dostał. 355 Rodzoniutki braciszek owego wąsala, Żyje dotąd i z swoich bogactw się przechwala, Zamku Horeszków tyka swych kopców krawędzią, Szanowany w powiecie, ma urząd, jest sędzią! I Pan mu zamek oddasz? niecne jego nogi 360 Mają krew pana mego zetrzeć z tej podłogi? O nie! Póki Gerwazy ma choć za grosz duszy, I tyle sił, że jednym małym palcem ruszy Scyzoryk swój, wiszący dotychczas na ścianie, Póty Soplica tego zamku nie dostanie!“ 365 „O! — krzyknął Hrabia, ręce podnosząc do góry — Dobre miałem przeczucie, żem lubił te mury! Choć nie wiedziałem, że w nich taki skarb się mieści, Tyle scen dramatycznych[47] i tyle powieści! Skoro zamek mych przodków Soplicom zagrabię, 370 Ciebie osadzę w murach jak mego burgrabię;[48] Twoja powieść, Gerwazy, zajęła mię mocno. Szkoda, żeś mię nie przywiódł tu w godzinę nocną; Udrapowany płaszczem[49] siadłbym na ruinach, A tybyś mi o krwawych rozpowiadał czynach. 375 Szkoda, że masz niewielki dar opowiadania! Nieraz takie słyszałem i czytam podania; W Anglii i Szkocyi każdy zamek lordów,[50] W Niemczech każdy dwór grafów, był teatrem mordów. W każdej dawnej, szlachetnej, potężnej rodzinie 380 Jest wieść o jakimś krwawym lub zdradzieckim czynie, Po którym zemsta spływa na dziedziców w spadku: W Polsce pierwszy raz słyszę o takim wypadku. Czuję, że we mnie mężnych krew Horeszków płynie, Wiem, co winienem sławie i mojej rodzinie. 385 Tak! muszę zerwać wszelkie z Soplicą układy, Choćby do pistoletów przyszło lub do szpady! Honor każe“... Rzekł, ruszył uroczystym krokiem, A Gerwazy szedł ztyłu w milczeniu głębokiem. Przed bramą stanął Hrabia, sam do siebie gadał, 390 Poglądając na zamek, prędko na koń wsiadał, Tak samotną rozmowę kończąc roztargniony: „Szkoda, że ten Soplica stary nie ma żony, Lub córki pięknej, której ubóstwiałbym wdzięki, Kochając i nie mogąc otrzymać jej ręki. 395 Nowaby się w powieści zrobiła zawiłość: Tu serce, tam powinność! tu zemsta, tam miłość!“ Tak, szepcąc, spiął ostrogi; koń leciał do dworu, Gdy z drugiej strony strzelcy wyjeżdżali z boru. Hrabia lubił myślistwo; ledwie strzelców zoczył, 400 Zapomniawszy o wszystkiem, prosto ku nim skoczył, Mijając bramę, ogród, płoty; gdy w zawrocie Obejrzał się i konia zatrzymał przy płocie; Był sad. Drzewa owocne, zasadzone w rzędy. Ocieniały szerokie pole; spodem grzędy. 405 Tu kapusta, sędziwe schylając łysiny, Siedzi i zda się dumać o losach jarzyny; Tam, plącząc strąki w marchwi zielonej warkoczu, Wysmukły bób obraca na nią tysiąc oczu, Ówdzie podnosi złotą kitę kukuruza. 410 Gdzieniegdzie otyłego widać brzuch harbuza,[51] Który od swej łodygi aż w daleką stronę Wtoczył się jak gość między buraki czerwone. Grzędy rozcięte miedzą. Na każdym przykopie[52] Stoją, jakby na straży, w szeregach konopie, 415 Cyprysy jarzyn, ciche, proste i zielone; Ich liście i woń służą grzędom za obronę, Bo przez ich liście nie śmie przecisnąć się żmija, A ich woń gąsienice i owad zabija. Dalej maków białawe górują badyle;[53] 420 Na nich, myślisz, iż rojem usiadły motyle, Trzepiecąc skrzydełkami, na których się mieni Z rozmaitością tęczy blask drogich kamieni: Tylą farb żywych, różnych, mak źrzenicę mami. W środku kwiatów, jak pełnia pomiędzy gwiazdami, 425 Krągły słonecznik licem wielkiem, gorejącem, Od wschodu do zachodu kręci się za słońcem. Pod płotem wąskie, długie, wypukłe pagórki Bez drzew, krzewów i kwiatów: ogród na ogórki. Pięknie wyrosły, liściem wielkim, rozłożystym 430 Okryły grzędy, jakby kobiercem fałdzistym. Pośrodku szła dziewczyna, w bieliznę ubrana, W majowej zieloności tonąc po kolana; Z grząd zniżając się w brózdy, zdała się nie stąpać, Ale pływać po liściach, w ich barwie się kąpać. 435 Słomianym kapeluszem osłoniła głowę, Od skroni powiewały dwie wstążki różowe I kilka puklów światłych,[54] rozwitych warkoczy; Na ręku miała koszyk, wdół spuściła oczy, Prawą rękę podniosła niby do chwytania; 440 Jako dziewczę, gdy rybki w kąpieli ugania Bawiące się z jej nóżką, tak ona co chwila Z rękami i koszykiem po owoc się schyla, Który stopą nadtrąci, lub dostrzeże okiem. Pan Hrabia, zachwycony tak cudnym widokiem, 445 Stał cicho. Słysząc tętent towarzyszów wdali, Ręką dał znak, ażeby wstrzymać konie; stali. On patrzył z wyciągniętą szyją, jak dziobaty Żóraw, zdala od stada gdy odprawia czaty, Stojąc na jednej nodze, z czujnemi oczyma, 450 I, by nie zasnąć, kamień w drugiej nodze trzyma. Zbudził Hrabiego szelest na plecach i skroni; Był to bernardyn, kwestarz Robak, a miał w dłoni Podniesione do góry węzłowate sznurki: „Ogórków chcesz Waść — krzyknął — oto masz ogórki![55] 455 Wara Panie od szkody; na tutejszej grzędzie Nie dla Waszeci owoc; nic z tego nie będzie.“[56] Potem palcem pogroził, kaptura poprawił, I odszedł. Hrabia jeszcze chwilę w miejscu bawił, Śmiejąc się i klnąc razem tej nagłej przeszkodzie.[57] 460 Okiem powrócił w ogród; ale już w ogrodzie Nie było jej; mignęła tylko śród okienka Jej różowa wstążeczka i biała sukienka. Widać na grzędach, jaką przeleciała drogą, Bo liść zielony, w biegu potrącony nogą, 465 Podnosił się, drżał chwilę, aż się uspokoił, Jak woda, którą ptaszek skrzydłami rozkroił. A na miejscu, gdzie stała, tylko porzucony Koszyk mały z rokity,[58] denkiem wywrócony, Pogubiwszy owoce, na liściach zawisał 470 I wśród fali zielonej jeszcze się kołysał. Po chwili wszędzie było samotnie i głucho. Hrabia oczy w dom utkwił i natężył ucho; Zawsze dumał, a strzelcy zawsze nieruchomie Za nim stali. — Aż w cichym i samotnym domie 475 Wszczął się naprzód szmer, potem gwar i krzyk wesoły, Jak w ulu pustym,[59] kiedy weń wlatają pszczoły. Był to znak, że wracali goście z polowania, I krzątała się służba około śniadania. Jakoż po wszystkich izbach panował ruch wielki: 480 Roznoszono potrawy, sztućce[60] i butelki. Mężczyźni, tak jak weszli, w swych zielonych strojach, Z talerzami, z szklankami chodząc po pokojach, Jedli, pili, lub wsparci na okien uszakach[61] Rozprawiali o flintach, chartach i szarakach. 485 Podkomorstwo i Sędzia przy stole, a w kątku Panny szeptały z sobą; nie było porządku, Jaki się przy obiadach i wieczerzach chowa; Była to w staropolskim domie moda nowa; Przy śniadaniach pan Sędzia, choć nierad, pozwalał 490 Na taki nieporządek, lecz go nie pochwalał. Różne też były dla dam i mężczyzn potrawy: Tu roznoszono tace z całą służbą kawy, Tace ogromne, w kwiaty ślicznie malowane, Na nich kurzące wonnie imbryki blaszane, 495 I z porcelany saskiej złote filiżanki; Przy każdej garnuszeczek mały do śmietanki. Takiej kawy, jak w Polszcze,[62] niema w żadnym kraju: W Polszcze, w domu porządnym, z dawnego zwyczaju, Jest do robienia kawy osobna niewiasta, 500 Nazywa się kawiarka; ta sprowadza z miasta, Lub z wicin[63] bierze ziarna w najlepszym gatunku, I zna tajne sposoby gotowania trunku, Który ma czarność węgla, przejrzystość bursztynu, Zapach mokki[64] i gęstość miodowego płynu. 505 Wiadomo, czem dla kawy jest dobra śmietana; Na wsi nie trudno o nię; bo kawiarka z rana, Przystawiwszy imbryki, odwiedza mleczarnie, I sama lekko świeży nabiału kwiat garnie Do każdej filiżanki w osobny garnuszek, 510 Aby każdą z nich ubrać w osobny kożuszek. Panie starsze już, wcześniej wstawszy, piły kawę; Teraz drugą dla siebie zrobiły potrawę Z gorącego, śmietaną bielonego piwa, W którem twaróg gruzłami posiekany pływa.[65] 515 Zaś dla mężczyzn więdliny[66] leżą do wyboru: Półgęski tłuste, kumpia, skrzydliki ozoru,[67] Wszystkie wyborne, wszystkie sposobem domowym Uwędzone w kominie dymem jałowcowym; Wkońcu wniesiono zrazy na ostatnie danie. 520 Takie bywało w domu Sędziego śniadanie. We dwóch izbach dwa różne skupiły się grona: Starszyzna, przy stoliku małym zgromadzona, Mówiła o sposobach nowych gospodarskich, O nowych, coraz sroższych ukazach cesarskich; 525 Podkomorzy krążące o wojnie pogłoski Oceniał, i wyciągał polityczne wnioski. Panna Wojska, włożywszy okulary sine, Zabawiała kabałą[68] z kart Podkomorzynę. W drugiej izbie toczyła młodzież rzecz o łowach 530 W spokojniejszych i cichszych, niż zwykle, rozmowach. Bo Asesor i Rejent, oba mówcy wielcy, Pierwsi znawcy myślistwa i najlepsi strzelcy, Siedzieli przeciw sobie[69] mrukliwi i gniewni. Oba dobrze poszczuli, oba byli pewni 535 Zwycięstwa swoich chartów, gdy pośród równiny Znalazł się zagon chłopskiej, niezżętej jarzyny. Tam wpadł zając: już Kusy, już go Sokół imał, Gdy Sędzia dojeżdżaczy na miedzy zatrzymał. Musieli być posłuszni, chociaż w wielkim gniewie; 540 Psy powróciły same, i nikt pewnie nie wie, Czy zwierz uszedł, czy wzięty; nikt zgadnąć nie zdoła, Czy wpadł w paszczę Kusego, czyli też Sokoła, Czyli obudwu razem: różnie sądzą strony, I spór na dalsze czasy trwał nierozstrzygniony. 545 Wojski stary od izby do izby przechodził, Po obu stronach oczy roztargnione wodził, Nie mieszał się w myśliwych, ni w starców rozmowę, I widać, że czem innem zajętą miał głowę; Nosił skórzaną plackę:[70] czasem w miejscu stanie, 550 Duma długo i — muchę zabije na ścianie. Tadeusz z Telimeną, pomiędzy izbami Stojąc we drzwiach na progu, rozmawiali sami. Niewielki oddzielał ich od słuchaczów przedział. Więc szeptali. Tadeusz teraz się dowiedział, 555 Że ciocia Telimena jest bogata pani, Że nie są kanonicznie z sobą powiązani[71] Zbyt bliskiem pokrewieństwem, i nawet niepewno, Czy ciocia Telimena jest synowca krewną, Choć ją stryj zowie siostrą, bo wspólni rodzice 560 Tak ich kiedyś nazwali mimo lat różnicę; Że potem ona, żyjąc w stolicy czas długi, Wyrządziła niezmierne Sędziemu usługi; Stąd ją Sędzia szanował bardzo, i przed światem Lubił, może z próżności, nazywać się bratem, 565 Czego mu Telimena przez przyjaźń nie wzbrania. Ulżyły Tadeusza sercu te wyznania. Wiele też innych rzeczy sobie oświadczyli; A wszystko to się stało w jednej krótkiej chwili. Ale w izbie na prawo, kusząc Asesora, 570 Rzekł Rejent mimojazdem: „Ja mówiłem wczora, Że polowanie nasze udać się nie może: Jeszcze zbyt wcześnie, jeszcze na pniu stoi zboże, I mnóstwo sznurów[72] chłopskiej, niezżętej jarzyny; Stąd i Hrabia nie przybył mimo zaprosiny. 575 Hrabia na polowaniu bardzo dobrze zna się, Nieraz gadał o łowów i miejscu i czasie; Hrabia chował się w obcych krajach od dzieciństwa, I powiada, że to jest znakiem barbarzyństwa Polować tak, jak u nas, bez żadnego względu 580 Na artykuły ustaw, przepisy urzędu, Nie szanując niczyich kopców ani miedzy, Jeździć po cudzym gruncie bez dziedzica wiedzy; Wiosną równie jak latem zbiegać pola, knieje, Zabijać nieraz lisa, właśnie gdy linieje,[73] 585 Albo cierpieć, iż kotną[74] samicę zajęczą Charty w runi[75] uszczują, a raczej zamęczą Z wielką szkodą zwierzyny. Stąd się Hrabia żali, Że cywilizacyja większa u Moskali; Bo tam o polowaniu są ukazy cara, 590 I dozór policyi, i na winnych kara“. Telimena, ku lewej izbie obrócona, Wachlując batystową chusteczką ramiona: „Jak mamę kocham — rzekła — Hrabia się nie myli. Znam ja dobrze Rosyją. Państwo nie wierzyli, 595 Gdy im nieraz mówiłam, jak tam z wielu względów Godna pochwały czujność i srogość urzędów. Byłam ja w Petersburgu nie raz, nie dwa razy! Miłe wspomnienia! wdzięczne przeszłości obrazy! Co za miasto! Nikt z panów nie był w Petersburku? 600 Chcecie może plan widzieć? Mam plan miasta w biurku. Latem świat petersburski zwykł mieszkać na daczy, To jest w pałacach wiejskich (dacza wioskę znaczy). Mieszkałam w pałacyku tuż nad Newą rzeką, Niezbyt blisko od miasta i niezbyt daleko, 605 Na niewielkim, umyślnie sypanym pagórku. Ach, co to był za domek! Plan mam dotąd w biurku. Otóż, na me nieszczęście, najął dom w sąsiedztwie Jakiś mały czynownik,[76] siedzący na śledztwie; Trzymał kilkoro chartów. Co to za męczarnie, 610 Gdy blisko mieszka mały czynownik i psiarnie! Ilekroć z książką wyszłam sobie do ogrodu, Użyć księżyca blasku, wieczornego chłodu, Zaraz i pies przyleciał i kręcił ogonem, I strzygł uszami, właśnie jakby był szalonym.[77] 615 Nieraz się nalękałam. Serce mi wróżyło Z tych psów jakieś nieszczęście: tak się też zdarzyło, Bo gdym szła do ogrodu pewnego poranka, Chart u nóg mych zadławił mojego kochanka Bonończyka![78] Ach, była to rozkoszna psina! 620 Miałam ją w podarunku od księcia Sukina Na pamiątkę; rozumna, żywa jak wiewiórka, Mam jej portrecik, tylko nie chcę iść do biurka. Widząc ją zadławioną, z wielkiej alteracji[79] Dostałam mdłości, spazmów, serca palpitacji.[80] 625 Możeby gorzej jeszcze z mojem zdrowiem było, Szczęściem nadjechał właśnie z wizytą Kiryło Gawrylicz Kozodusin, wielki łowczy dworu. Pyta się o przyczynę tak złego humoru. Każe wnet urzędnika przyciągnąć za uszy; 630 Staje pobladły, drżący i prawie bez duszy. „Jak śmiesz, krzyknął Kiryło piorunowym głosem, Szczuć wiosną łanię kotną tuż pod carskim nosem?“ Osłupiały czynownik darmo się zaklinał, Że polowania dotąd jeszcze nie zaczynał, 635 Że z wielkiego łowczego wielkiem pozwoleniem Zwierz uszczuty zda mu się być psem nie jeleniem. „Jakto? krzyknął Kiryło, to śmiałbyś, hultaju, Znać się lepiej na łowach i zwierząt rodzaju, Niżli ja, Kozodusin, carski jegermajster?[81] 640 Niechajże nas rozsądzi zaraz policmajster!“[82] Wołają policmajstra, każą spisać śledztwo: „Ja, rzecze Kozodusin, wydaję świadectwo, Że to łani; on plecie, że to pies domowy; Rozsądź nas, kto zna lepiej zwierzynę i łowy!“ 645 Policmajster powinność służby swej rozumiał, Bardzo się nad zuchwalstwem czynownika zdumiał, I, odwiódłszy na stronę, po bratersku radził, By przyznał się do winy i tem grzech swój zgładził. Łowczy udobruchany przyrzekł, że się wstawi 650 Do cesarza, i wyrok nieco ułaskawi. Skończyło się, że charty poszły na powrozy, A czynownik na cztery tygodnie do kozy. Zabawiła nas cały wieczór ta pustota; Zrobiła się nazajutrz z tego anegdota, 655 Że w sądy o mym piesku wielki łowczy wdał się: I nawet wiem z pewnością, że sam cesarz śmiał się“. Śmiech powstał w obu izbach. Sędzia z bernardynem Grał w marjasza, i właśnie z wyświeconem winem[83] Miał coś ważnego zadać; już ksiądz ledwo dyszał, 660 Kiedy Sędzia początek powieści posłyszał, I tak nią był zajęty, że z zadartą głową I z kartą podniesioną, do bicia gotową, Siedział cicho i tylko bernardyna trwożył. Aż, gdy skończono powieść, pamfila położył[84] 665 I rzekł śmiejąc się: „Niech tam sobie, kto chce, chwali Niemców cywilizacją, porządek Moskali; Niechaj Wielkopolanie uczą się od Szwabów Prawować się o lisa i przyzywać drabów, By wziąść w areszt ogara, że wpadł w cudze gaje; 670 Na Litwie, chwała Bogu, stare obyczaje: Mamy dosyć zwierzyny dla nas i sąsiedztwa, I nie będziemy nigdy o to robić śledztwa; I zboża mamy dosyć, psy nas nie ogłodzą, Że po jarzynach albo po życie pochodzą; 675 Na morgach chłopskich bronię robić polowanie“. Ekonom z lewej izby rzekł: „Nie dziw, Mospanie, Bo też Pan drogo płaci za taką zwierzynę.[85] Chłopy i radzi temu, kiedy w ich jarzynę Wskoczy chart; niech otrząśnie dziesięć kłosów żyta, 680 To Pan mu kopę oddasz, i jeszcze nie kwita, Często chłopi talara w przydatku dostali. Wierz mi Pan, że się chłopstwo bardzo rozzuchwali, Jeśli...“ — Reszty dowodów pana ekonoma Nie mógł usłyszeć Sędzia, bo pomiędzy dwoma 685 Rozprawami wszczęło się dziesięć rozgoworów,[86] Anegdot, opowiadań i nakoniec sporów. Tadeusz z Telimeną, całkiem zapomniani,[87] Pamiętali o sobie. — Rada była pani, Że jej dowcip tak bardzo Tadeusza bawił; 690 Młodzieniec jej nawzajem komplementy prawił. Telimena mówiła coraz wolniej, ciszéj, I Tadeusz udawał, że jej nie dosłyszy W tłumie rozmów, więc szepcąc tak zbliżył się do niéj, Że uczuł twarzą lubą gorącość jej skroni; 695 Wstrzymując oddech, usty chwytał jej westchnienie, I okiem łowił wszystkie jej wzroku promienie. Wtem pomiędzy ich usta mignęła znienacka Naprzód mucha, a za nią tuż Wojskiego placka. Na Litwie much dostatek. Jest pomiędzy niemi 700 Gatunek much osobny, zwanych szlacheckiemi. Barwą i kształtem całkiem podobne do innych, Ale pierś mają szerszą, brzuch większy od gminnych, Latając bardzo huczą i nieznośnie brzęczą, A tak silne, że tkankę przebiją pajęczą, 705 Lub jeśli która wpadnie, trzy dni będzie bzykać, Bo z pająkiem sam na sam może się borykać. Wszystko to Wojski zbadał, i jeszcze dowodził, Że się z tych much szlacheckich pomniejszy lud rodził, Że one tem są muchom, czem dla roju matki, 710 Że z ich wybiciem zginą owadów ostatki. Prawda, że ochmistrzyni ani pleban wioski Nie uwierzyli nigdy w te Wojskiego wnioski I trzymali inaczej o muszym rodzaju; Lecz Wojski nie odstąpił dawnego zwyczaju: 715 Ledwo dostrzegł takową muchę, wnet ją gonił. Właśnie mu teraz szlachcic nad uchem zadzwonił; Po dwakroć Wojski machnął, zdziwił się, że chybił, Trzeci raz machnął, tylko co okna nie wybił, Aż mucha odurzona od tyła łoskotu, 720 Widząc dwóch ludzi, w progu broniących odwrotu, Rzuciła się z rozpaczą pomiędzy ich lica; I tam za nią mignęła Wojskiego prawica. Raz był tak tęgi, że dwie odskoczyły głowy, Jak rozdarte piorunem dwie drzewa połowy; 725 Uderzyły się mocno oboje w uszaki Tak, że obojgu sine zostały się znaki. Szczęściem nikt nie uważał, bo dotychczasowa Żywa, głośna, lecz dosyć porządna rozmowa Zakończyła się nagłym wybuchem hałasu. 730 Jak strzelcy gdy na lisa zaciągną do lasu, Słychać gdzieniegdzie trzask drzew, strzały, psiarni granie, A wtem dojeżdżacz dzika ruszył niespodzianie, Dał znak i wrzask powstaje w strzelców i psów tłuszczy, Jak gdyby się ozwały wszystkie drzewa puszczy; 735 Tak dzieje się z rozmową: zwolna się pomyka, Aż natrafi na przedmiot wielki, jak na dzika. Dzikiem rozmów strzeleckich był ów spór zażarty Rejenta z Asesorem o sławne ich charty. Krótko trwał, lecz zrobili wiele w jedną chwilę; 740 Bo razem wyrzucili słów i obelg tyle, Że wyczerpnęli sporu zwyczajne trzy części: Przycinki, gniew, wyzwanie — i szło już do pięści. Więc ku nim z drugiej izby wszyscy się porwali, I tocząc się przeze drzwi nakształt bystrej fali, 745 Unieśli młodą parę, stojącą na progu, Podobną Janusowi, dwulicemu bogu.[88] Tadeusz z Telimeną nim na skroniach włosy Poprawili, już groźne ucichły odgłosy. Szmer zmieszany ze śmiechem śród ciżby się szerzył; 750 Nastąpił rozejm kłótni, kwestarz ją uśmierzył, Człowiek stary, lecz krępy i bardzo pleczysty. Właśnie kiedy Asesor podbiegł do jurysty, Gdy już sobie gestami grozili szermierze, On raptem porwał obu ztyłu za kołnierze, 755 I dwakroć uderzywszy głowy obie mocne Jedną o drugą, jako jaja wielkonocne,[89] Rozkrzyżował ramiona nakształt drogoskazu I we dwa kąty izby rzucił ich odrazu. Chwilę z rozciągnionemi stał w miejscu rękami, 760 I „Pax, pax, pax, vobiscum! — krzyczał — pokój z wami!“ Zdziwiły się, zaśmiały nawet strony obie. Przez szacunek, należny duchownej osobie, Nie śmiano łajać mnicha, a po takiej probie Nikt też nie miał ochoty zaczynać z nim zwadę. 765 Zaś kwestarz Robak, skoro uciszył gromadę, Widać było, że wcale triumfu nie szukał, Ani groził kłótnikom więcej, ani fukał; Tylko poprawił kaptur, i ręce za pasem Zatknąwszy, wyszedł cicho z pokoju. Tymczasem 770 Podkomorzy i Sędzia między dwiema strony Plac zajęli. Pan Wojski, jakby przebudzony Z głębokiego dumania, na środek wystąpił,[90] Obiegał zgromadzenie ognistą źrenicą, I gdzie szmer jeszcze słyszał, jak ksiądz kropielnicą, 775 Tam uciszając, machał swą placką ze skóry; Wreszcie podniósłszy trzonek z powagą dogóry, Jak laskę marszałkowską, nakazał milczenie: „Uciszcie się! — powtarzał, — miejcie też baczenie, Wy, co jesteście pierwsi myśliwi w powiecie! 780 Z gorszącej kłótni waszej co będzie? czy wiecie? Oto młodzież, na której Ojczyzny nadzieje, Która ma wsławiać nasze ostępy i knieje, Która, niestety, i tak zaniedbuje łowy, Może do ich wzgardzenia weźmie pochop nowy, 785 Widząc, że ci, co innym mają dać przykłady, Z łowów przynoszą tylko poswarki i zwady! Miejcie też wzgląd powinny dla mych włosów siwych; Bo znałem większych dawniej niżli wy myśliwych, A sądziłem ich nieraz sądem polubownym. 790 Ktoż był w lasach litewskich Rejtanowi rownym? Czy obławę zaciągnąć, czy spotkać się z zwierzem,[91] Kto z Białopiotrowiczem porówna się Jerzym? Gdzie jest dziś taki strzelec, jak szlachcic Żegota, Co kulą z pistoletu w biegu trafiał kota? 795 Terajewicza znałem, co, idąc na dziki, Nie brał nigdy innego oręża prócz piki! Budrewicza, co chodził z niedźwiedziem w zapasy. Takich mężów widziały niegdyś nasze lasy! Jeśli do sporu przyszło, jakże spór godzili? 800 Oto obrali sędziów i zakład stawili. Ogiński sto włók lasu raz przegrał o wilka, Niesiołowskiemu borsuk kosztował wsi kilka! I wy, panowie, pójdźcie za starych przykładem, I rozstrzygnijcie spór wasz choć mniejszym zakładem. 805 Słowo wiatr, w sporach słownych nigdy niemasz końca; Szkoda ust dłużej suszyć kłótnią o zająca. Więc polubownych sędziów najpierwej obierzcie, A co wyrzekną, temu sumiennie zawierzcie. Ja uproszę Sędziego, ażeby nie bronił 810 Dojeżdżaczowi, choćby po pszenicy gonił, I tuszę, że tę łaskę otrzymam od Pana“. To wyrzekłszy, Sędziego ścisnął za kolana. „Konia — zawołał Rejent — stawię konia z rzędem, I opiszę się jeszcze przed ziemskim urzędem, 815 Iż ten pierścień Sędziemu w salaryjum złożę“.[92] „Ja — rzekł Asesor — stawię me złote obroże, Jaszczurem[93] wykładane z kółkami ze złota, I smycz tkany, jedwabny, którego robota Równie cudna jak kamień, co się na nim świeci. 820 Chciałem ten sprzęt zostawić w dziedzictwie dla dzieci, Jeślibym się ożenił: ten sprzęt mnie darował Książę Dominik,[94] kiedym z nim razem polował I z marszałkiem Sanguszką księciem, z jenerałem Mejenem,[95] i gdy wszystkich na charty wyzwałem. 825 Tam, bezprzykładną w dziejach polowania sztuką, Uszczułem sześć zajęcy pojedynczą suką. Polowaliśmy wtenczas na Kupiskiem błoniu; Książę Radziwiłł nie mógł dosiedzieć na koniu, Zsiadł, i objąwszy sławną mą charcicę Kanię, 830 Trzykroć jej w samą głowę dał pocałowanie, A potem trzykroć ręką klasnąwszy po pysku, Rzekł: Mianuję cię odtąd księżną na Kupisku. Tak Napoleon daje wodzom swoim księstwa Od miejsc, na których wielkie odnieśli zwycięstwa“. 835 Telimena, znudzona zbyt długiemi swary, Chciała wyjść na dziedziniec, lecz szukała pary; Wzięła koszyczek z kołka: „Panowie, jak widzę, Chcecie zostać w pokoju, ja idę na rydze; Kto łaska, proszę za mną“. Rzekła, koło głowy 840 Obwijając czerwony szal kaszemirowy;[96] Córeczkę Podkomorstwa wzięła w jedną rękę, A drugą podchyliła do kostek sukienkę. Tadeusz milczkiem za nią na grzyby pośpieszył. Zamiar przechadzki bardzo Sędziego ucieszył; 845 Widział sposób rozjęcia krzykliwego sporu, A więc krzyknął: „Panowie, po grzyby do boru! Kto z najpiękniejszym rydzem do stołu przybędzie, Ten obok najpiękniejszej panienki usiędzie; Sam ją sobie wybierze. Jeśli znajdzie dama, 850 Najpiękniejszego chłopca weźmie sobie sama“. Jesteś w: Pan Tadeusz Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskim Prócz pełnienia funkcji miejsca wydarzeń, zamek Horeszków z poematu Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz” jest także osią konfliktu między głównymi bohaterami: Sędzią Soplicą oraz Hrabią, przewijającego się przez wszystkie księgi dzieła. Jak trafnie zauważyła Urszula Lamentowicz w opracowaniu utworu (U. Lamentowicz, „Pan Tadeusz Adama Mickiewicza”, Lublin 2006), spór ten jest „w istocie sporem dla zasady, dla chęci pokonania przeciwnika, bowiem wartość obiektu może budzić obawy o to, czy uda się go odrestaurować i utrzymać”. Gdy zginął Stolnik Horeszko, jego dobra zostały zniszczone lub zabrane przez skarb państwa, ponieważ nikt się nimi nie opiekował. Część majątku odziedziczyli dalecy krewni, a część zabrali wierzyciele. Z powodu dużych kosztów utrzymania zamku nikt nie przejawiał chęci przejęcia go, aż do chwili pojawienia się dalekiego krewnego Stolnika, Hrabiego. Gdy ten romantyk i artysta osiągnął pełnoletniość, zainteresował się zamkiem, który urzekł go gotycką architekturą i malowniczymi terenami. W pełnoprawnym przejęciu spadku przeszkodził mu Sędzia Soplica, który otrzymał go wraz z innymi dobrami przez Targowicę. Zamek, w którym na stałe mieszkał tylko żyjący nadzieją pomszczenia śmierci pana klucznik Gerwazy stał się kością niezgody w relacjach bohaterów. Procesowali się o niego w ziemstwie (sądzie podkomorskim), w głównym sądzie (sądzie apelacyjnym dla sądów ziemskich), w tzw. guberskim (czyli gubernialnym) rządzie, w senacie, a nawet w rosyjskim sądzie apelacyjnym w Petersburgu, nie mogąc dojść do porozumienia i nie godząc się z wyrokami. Ostatecznie spór kończą zaręczyny potomków zwaśnionych rodów: wnuczki Stolnika Zosi i potomka Soplicy Tadeusza. Dowiedz się więcej Pan Tadeusz - streszczenie Bohaterowie Pana Tadeusza Szlachta w Panu Tadeuszu Pan Tadeusz jako epos Funkcja przymiotnika ostatni w Panu Tadeuszu Pan Tadeusz - plan wydarzeń Najważniejsze cytaty w „Panu Tadeuszu” Czy „Pan Tadeusz” powinien znaleźć się w spisie lektur szkolnych? – rozprawka Dlaczego warto przeczytać „Pana Tadeusza”? Obraz kraju lat dziecinnych w „Panu Tadeuszu” Opis grzybobrania w „Panu Tadeuszu” Opis koncertu Jankiela w „Panu Tadeuszu” Charakterystyka Jankiela Opis gry Wojskiego na rogu Spór o zamek w „Panu Tadeuszu” Epilog w „Panu Tadeuszu” Obraz Rosjan w „Panu Tadeuszu” Obraz Polaków w „Panu Tadeuszu” Historia w „Panu Tadeuszu” Spowiedź księdza Robaka Charakterystyka postaci historycznych w „Panu Tadeuszu” Opis polowania na niedźwiedzia w „Panu Tadeuszu” Pan Tadeusz opracowanie „Pan Tadeusz” jako przykład epopei „Pan Tadeusz” - arcydzieło czy kicz – rozprawka „Pan Tadeusz” jako utwór romantyczny Przyroda w „Panu Tadeuszu” - poetycko-malarski obraz natury Dawne tradycje i obyczaje w „Panu Tadeuszu” Motyw miłości w „Panu Tadeuszu” Motyw literackie w „Panu Tadeuszu” Charakterystyka szlachty w „Panu Tadeuszu” Inwokacja „Pana Tadeusza” – interpretacja Opisy wschodów i zachodów słońca w „Panu Tadeuszu” Charakterystyka Maćka nad Maćkami i szlachty dobrzyńskiej Podkomorzy – charakterystyka Rejent – charakterystyka Asesor – charakterystyka Protazy – charakterystyka Klucznik Gerwazy – charakterystyka postaci Hrabia Horeszko – charakterystyka postaci Telimena – charakterystyka postaci Zosia – charakterystyka postaci Tadeusz Soplica – charakterystyka postaci Sędzia Soplica – charakterystyka postaci Jacek Soplica (Ksiądz Robak) - charakterystyka i jego ocena Spór Asesora z Rejentem Plan wydarzeń „Pana Tadeusza” Opis uczty w „Panu Tadeuszu” Historia Domeyki i Doweyki Streszczenie „Pana Tadeusza” Epoka Romantyzm BIOGRAFIA AUTORA Adam Mickiewicz to poeta romantyczny, żył i tworzył w latach 1798-1855. Urodził się w Zaosiu koło Nowogródka na Litwie. Był studentem Uniwersytetu w Wilnie, studiował na wydziale humanistycznym. W 1817 roku założył Towarzystwo Filomatów- miłośników wiedzy. Było to tajne, patriotyczne koło samopomocy koleżeńskiej. W 1819 roku ukończył studia i przeniósł się do Kowna, podjął pracę nauczyciela szkoły średniej. W 1822 roku ukazał się w Wilnie pierwszy tom poezji Mickiewicza „Ballady i romanse”, a rok później „Poezje” z II i IV cz. „Dziadów” oraz z powieścią poetycką „Grażyną”. Wraz z kolegami z dawnego Towarzystwa Filomatów w roku 1823 był prześladowany a w roku 1824 zesłano go w głąb Rosji. W 1826 roku powstał tam „Sonety krymskie” a w 1828 „Konrad Wallenrod”. W 1829 roku dzięki pomocy przyjaciół w zdobyciu paszportu i ostrzeżeniu go o grożącym aresztowaniu ucieka za granicę, do Niemiec, a potem do Włoch. Po klęsce powstania listopadowego w 1830 roku, którą przeżywał w Wielkopolsce, przeniósł się wraz z Wielką Emigracją do Paryża. W Dreźnie powstała III cz. „Dziadów” w 1832 roku. W 1834 roku ukończył i wydał „Pana Tadeusza”. Zajmował się publicystyką, pisał wiersze, wykładał jako profesor literatur słowiańskich w College de France. Współtworzył pismo paryskie „Trybuna Ludów”. Zmarł w Konstantynopolu, prawdopodobnie na cholerę. GENEZA DZIEŁA Mickiewicz zamierzał napisać poemat podobny na wzór „Herman i Dorota” Goethego. W trakcie pisania utwór rozrastał się. Pisanie go sprawiało mu ogromną przyjemność. Z precyzją i plastycznością ukazał krajobraz Litwy, jaki pamiętał jego wrażliwy umysł. Wersje inne genezy to bajki. BUDOWA UTWORU „Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem” – tak brzmi tytuł wraz z podtytułem dzieła Adama Mickiewicza. Zatem dzieło jest podzielone na księgi, 12 ksiąg z epilogiem, każda z ksiąg ma swój tytuł i niejako sporządzony przez poetę spis zawartości księgi umieszczany pod tytułem: „Treść:”- i tutaj następuje wymienianie chronologii wydarzeń każdej księgi. Jest to epopeja, epos pisany na wzór „Iliady” Homera, ukazujący ważne dla szlachty i Polaków wydarzenia z okresu walk napoleońskich, które miały być przełomowe. Ostatni zajazd na Litwie (film TVP, 1999) CZAS I MIEJSCE AKCJI Akcja „Pana Tadeusza” rozgrywa się latem 1811 r. w porze żniw, trwa pięć dni- dotyczy 10 ksiąg. Akcja dwóch ostatnich ksiąg rozgrywa się w dwóch dniach wiosennych z 1812 r. Przez cały czas miejsce akcji to Soplicowo, posiadłość Sędziego, Jacka Soplicy, Tadeusza i Zosi, którzy tam mieszkają, a także w zamku Horeszków i zaścianku Dobrzyńskich. BOHATEROWIE Sędzia – brat Jacka Soplicy, Jacek Soplica – to ksiądz Robak, Tadeusz – syn Jacka, Zosia Horeszkówna- wnuczka Stolnika Horeszki, Stolnik Horeszko– magnat, Hrabia Horeszko – potomek po kądzieli Horeszków, Klucznik Gerwazy Rębajło- stary sługa Horeszków , Telimena – przyjaciółka Sędziego, Podkomorzy – przybył rozsądzić spór o zamek, Asesor – naczelnik policji powiatu, Rejent – pracownik sądu, Wojski, Maciek nad Maćkami, Protazy, Bartek Prusak, Jankiel. INTERPRETACJA “Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem” – tak brzmi tytuł wraz z podtytułem dzieła Adama Mickiewicza. W istocie jego głównym wątkiem jest życie Jacka Soplicy, z którego później wynika tytułowy zajazd dokonany na Soplicowo przez Hrabiego (z Horeszków po kądzieli). Powodem tego zajazdu były stare waśnie pomiędzy rodami Sopliców i Horeszków. Rzecz dotyczyła przede wszystkim śmierci Stolnika Horeszki z ręki Jacka Soplicy. Główny inicjator zajazdu Gerwazy to były sługa Stolnika, świadek zabójstwa, który poprzysiągł zemstę na całym rodzie Sopliców. W Dobrzynie zebrał szlachtę, podburzył ją i na czele z Hrabią ruszył na Soplicowo. Mickiewicz w objaśnieniach do dzieła podaje czytelnikom fakty o zajazdach na Litwie. Były one rodzajem egzekucji prawnej i często kończyły się przelewem krwi. Ich tradycja ma związek z prawnymi rozwiązaniami, kiedy to szlachta wygrawszy w procesach sądowych, musiała wynajmować innych, aby egzekwować prawo, gdyż sami nie posiadali wojska ani policji. Zajazd opisany w utworze nie ma jednak związku z prawem, ale jest czynem chuligańskim świadczącym o zepsuciu obyczajów wśród szlachty. Z zajazdem wiąże się spór o zamek Horeszków, który wynikał z zabójstwa Stolnika dokonanego przez Jacka Soplicę. Moskale dali go za targowicy Jackowi w dowód uznania za zabicie Stolnika. Zatem wątek życia Jacka jest wątkiem głównym. Pozostałe wątki dzieła to historia miłość Zosi i Tadeusza, flirty Telimeny, spór Asesora z Rejentem, tradycje szlacheckie związane z różnymi obyczajami dnia codziennego. Adam Mickiewicz ukazał piękno ziemi litewskiej i świat szlacheckich obyczajów, który odszedł już do historii. CHARAKTERYSTYKA POSTACI Jacek Soplica – to ksiądz Robak, szlachcic, który za młodu był paliwodą i awanturnikiem, potem doświadczony przez los zmienia się w mnicha, emisariusza i patriotę, odważny, waleczny i honorowy, świetny strzelec. Sędzia – brat Jacka Soplicy, szlachcic, piastował urząd sędziego, patriota, dobry gospodarz, odważny, skromny, wierny polskim tradycjom, czasem przeistacza się w choleryka, zawadiakę i awanturnika, kiedy nie chce zgody z Hrabią i nie da się przekonać Robakowi, także podczas bijatyki w zamku jest kłótliwy i dumny. Tadeusz – syn Jacka, młodzieniec wyćwiczony w walce, odważny, patriota, romantycznie zakochany w Zosi, niedoświadczony pozwalał sobą manipulować Telimenie, naiwny. Stolnik Horeszko – magnat, nieczuły ojciec, wyrachowany, oschły, wykorzystał naiwność Jacka, patriota. Zosia Horeszkówna – wnuczka Stolnika Horeszki, delikatna, 14-15-letnia panienka wychowywana pod kloszem,czuła na piękno przyrody, rozkochana w sadzie i ogrodzie. Telimena – szlachcianka, prawdopodobnie już była zamężna w Petersburgu, kokietka, opiekunka Zosi, pragnie szybko wyjść za mąż, ładna, Sędzia zwraca się do niej per siostro, a ona zaprzecza jakoby wiązały ich nici rodzinne, wreszcie odnajduje swojego kandydata w osobie Rejenta, choć wcześniej uwodzi Tadeusza i Hrabiego. Hrabia Horeszko – młody magnat, panicz, kawaler o duszy poetyckiej i artystycznej, często rysuje lub przygląda się różnym krajobrazom, romantyk i patriota. Podkomorzy – szlachcic na urzędzie, przyjechał rozsądzić spór o zamek, przyjaciel Sędziego, mądry i roztropny, patriota. Klucznik Gerwazy Rębajło – stary sługa Horeszków, odważny, silny, pamiętliwy, wierny Horeszkom, szlachecki zawadiaka, raptus zaślepiony żądzą zemsty na Soplicach. Asesor – naczelnik policji powiatowej, znajomy Sędziego i jego gość, zawzięty i uparty, honorowy, zapalony myśliwy i znawca chartów. Rejent – pracownik sądu, znajomy Sędziego, zawzięty, raptowny, uparty, zapalony myśliwy i znawca chartów.

pan tadeusz spór o zamek